تکنیک تشخیص درمانی r.TMS
تاریخچه r.TMS
به فرآیند تحریک مغناطیسی مغز از روی جمجمه بطور اختصار r.TMS میگوییم که مخفف repetitive transcranial magnetic stimulation میباشد.
این تکنیک در اواسط دهه ی 80 میلادی بعنوان یک ابزار درمانی و تشخیصی توسط بارکر و همکاران معرفی شد .
تکنیک r.TMS یک شیوه بی خطر و غیرتهاجمی برای تحریک قشر مغز است . این تکنیک نیاز به بیهوشی نداشته و عارضه ای نیز در بر ندارد .
تکنیک r.TMS در ابتدا به منظور بررسی مسیرهای حرکتی مرکزی و تحریک پذیری قشر حزکتی مغز به کار برده شده است. این تکنیک یک شیوه ی بی خطر و غیر تهاجمی برای تحریک قشر مغز است که نیاز به بیهوشی نداشته و هیچگونه عارضه ای ندارد. لازم به ذکر است که دستگاه r.TMS دارای تاییدیه از سوی سازمان غذا داروی آمریکا ( FDA) می باشد.
r.TMS دارای کاربردهای مختلفی است. این تکنیک در زمینه های تخصصی مختلفی مانند نورولوژی، صرع شناسی، روانپزشکی، طب فیزیک، توانبخشی کاربرد تشخیصی و درمانی دارد. به عنوان مثال: برخی از کاربرد های r.TMS عبارتست از: درمان اختلالات افسردگی، وسواس فکری- عملی، عوارض روانی ناشی از استرس های شدید مانند موج گرفتگی و PTSD و …، پارکینسون، اسکیزوفرنیا ( علائم منفی و توهم شنیداری)، حملات ترس، اختلالات نورولوژیک مثل دردهای مزمن، میگرن، صرع سکته مغزی و اختلالات داخلی نظیر وزوز گوش مقاوم به درمان و … می باشد.
درمان r.TMS چیست؟
اصطلاح r.TMS به معناي تحریک مکرر مغناطیسی مغز از روی جمجمه می باشد و به روشی غیر تهاجمی جهت تحریک مغز اطلاق می شود که براساس الکترومغناطیس توسط یک سیم پیچ عایق صورت می گیرد. این سیم پیچ ( COIL) روی پوست سر و نقطه ای مطابق بر ناحیه ای از مغز که در ایجاد علائم روانپزشکی یا عصبی دخیل است قرار می گیرد. کویل پالس های مغناطیسي کوتاه -مدتی را ایجاد می کند که هر پالس مغناطیسی به سهولت و بدون درد از پوست سر و باعث جریانی در سلول های عصبی مورد نظر می شود که نتیجه آن تنظیم جریان خون، نقل و انتقالات واسطه های شیميایی( نوروترانسمیتر) در مغز و ترمیم سلول های مناطق آسیب دیده است. به عبارت دیگر r.TMS درمانی، توسط پالس های مغناطیسی بر روی فعالیت الکتریکی مغز تاثیرگذار است. این پالس های مغناطیسی به طوری بی خطر و همچنین بدون هیچ گونه دردی پس از عبور از جمجمه و پوست سر در نورون های هدف جریانی را القا می کند که بر اساس پارامترهای مغناطیسی القا شده به نورون ها، این جریان ها می تواند اثرات برانگیزاننده ای (مانند موارد استفاده در بیمارهای افسردگی) یا اثرات بازدارنده (مانند موارد استفاده در بیماری های اضطرابی) داشته باشد.
مزایای r.TMS درمانی
1. تنظیم جریان خون مغز در نقاط مورد نظر و ترمیم سلول های آسیب دیده.
2. نظم بخشی به نقل و انتقالات واسطه های شیمیایی در مغز که در فعالیت های روانی- حرکتی موثر می باشد.
3. ترمیم سلول های آسیب دیده (مانند سلول هایی که در بیماری های پارکینسون و آلزایمر یا نورون های بینایی در موارد آب سیاه و همچنین نورون های که بر اثر مواد مختلفی از جمله تحت تاثیر استفاده از موادی مانند مت آمفتامین (شیشه)آسیب دیده اند.
توضیح آنکه مصرف مت آمفتامین ابتدا موجب اختلال جریان خون و ضایعات عروقی بخصوص در ناحیه ی فرونتال و پر فرونتال (پیشانی و قبل از پیشانی) مغز که مرکز اراده، تصمیم گیری، استدلال، تفکر انتزاعی و ارزیابی نتایج اعمال ما می باشد و در نهایت موجب آسیب سلولی و حتی مرگ سلولی خواهد شد.
4. اثردهی قابل توجه ( با توجه به نتایج پژوهش های بالینی، تاثیر r.TMS درمانی همانند دارودرمانی و شوک درمانی است.
به طور خلاصه مزایای r.TMS به قرار زیر است:
• به وجود آمدن اثرات درمانی سریع
• این درمان غیر تهاجمی است.
• درمان به صورت سرپایی انجام می گیرد و نیاز به بستری ندارد.
• امکان اثردهی درمانی برای افراد مقاوم به درمان
• تاثیرات قابل توجه در درمان افسردگی شدید
• پارامتر درمان برای هر بیمار متفاوت است و پروتکل های درمانی بر اساس تشخیص خاص فرد بیمار انجام می گیرد.
کسانی که نمی توانند r.TMS انجام دهند:
• افراد دارای ایمپلنت های چشم و دندان و روکش فلزی دندان
• کسانی که PIN دندان دارند.
• کسانی که سابقه تشنج دارند.
• کسانی که باطری و استند قلبی دارند.
• افرادی که پلاتین و سایر فلزات در سر و گردن دارند.
• در زمان بارداری حتی الامکان استفاده نشود.
r.TMS چه زمانی مورد استفاده قرار می گیرد؟
در بیماران افسرده ای که به یک دوره درمان دارویی یا روان درمانی پاسخ مناسبی نداده اند، r.TMS می تواند به عنوان درمان کمکی تجویز شود. اثربخشی این روش در سایر اختلالات روانپزشکی مانند اختلال وسواسی، اختلالات اضطرابی و توهمات شنیداری، علائم منفی بیماری اسکیزوفرینا که به درمان دارویی مقاوم بوده اند در مقالات متعددی تایید شده است. حیطه اثربخشی r.TMS در سایر حوزه های نورولوژیک نیز در دست تحقیق و بررسی است مانند نارسائی عروق خونی در مغز و بیماری پارکینسون و …
فرایند درمان با r.TMS
این روش درمانی در بیماران سرپایی و بستری قابل اجرا می باشد و به صورت جلسات درمانی متعددی تجویز می شود که به طور خلاصه می توان گفت که عمدتا درمان r.TMS شامل دو مرحله درمانی می باشد:
1- مرحله فعال که مشتمل بر ۲۰ تا ۳۰ جلسه ی درمانی که ۲ الی ۳ هفته به طول می انجامد.
2- درمان نگهدارنده که می تواند به مدت ۵- ۱۲ ماه هر هفته یا ده روز یکبار بسته به وضعیت بیمار انجام شود.
قدم اول:آگاه سازی بیمار در زمینه ی این اثرات در اين شیوه درمانی مي باشد .
قدم دوم:جلسات r.TMS بر اساس نتایج تست و ارزیابی روانپزشک تعیین می شود و این جلسات توسط درمانگر r.TMS و تحت نظارت یک روانپزشک انجام می گیرد. در هر جلسه درمانی، بیمار بر روی صندلی طراحی شده برای این امر( كه شباهت با یونین دندانپزشکی دارد) می نشیند. با توجه به میدان مغناطیسی از بیمار خواسته می شود که قبل از شروع فرآیند درمانی کلیه اشیاء حساس به مغناطيسی( مانند کارت های اعتباری، کلیه جواهرات ناحیه سر و گردن ) را از خود دور کند. در صورت امکان به وی محافظ شنوایی (پدهای داخل گوش) داده می شود تا از صدای پالس ایجاد شده یا امواج مغناطیسی دچار آسیب احتمالی نگردد. اپراتور سر بیمار را در وضعیت مناسبی قرار می دهد و اقدام به اندازه گیری پارامترهای کویل دستگاه بر روی منطقه ی مورد نظر مغز مشخص شود. سپس شروع به آستانه ی حرکتی ( MOTOR THRESHOLD) بیمار نموده که عبارت است از حداقل قدرت مغناطیسی مورد نیاز جهت ایجاد انقباض در دست بیمار که از فردی به فرد دیگر فرق می کند. این عمل با تنظیم دستگاه جهت تولید تک پالس ( SINGLE PULSE ) صورت می گیرد. تعیین آستانه ی حرکتی روانپزشک را قادر می سازد تا برنامه درمانی مختص هر فرد را طرح ریزی نماید تا بیمار میزان مناسبی از انرژی مغناطیسی را دریافت کند نه بیشتر از حد نیاز و نه کمتر از ایجاد اثرات درمانی.
قدم سوم: تعامل بیمار، بیماران به راحتی می توانند هر گونه سوال یا نگرانی که نسبت به وضعیت خود دارند را بازگو کنند. ما بیماران را تشویق می کنیم که چگونه می توانند در جریان انجام r.TMS احساس آرامش بیشتری نمایند. پس از انجام هر جلسه درمانی یا پس از چند جلسه درمان حالت روانی بیمار در پرونده وی ثبت گردیده و به اطلاع پزشک معالج می رسد.
چه زمانی نتایج درمان ظاهر می شود؟
- در بیماری افسردگی به طور معمول نتایج بعد از دو هفته ( ۱۰ جلسه) به دست می آید.
- اما در برخی از بیماری ها ممکن است که کاهش علائم اختلال در هفته ی سوم ظاهر شود در جریان درمان وضعیت بیمار به طور مداوم ارزیابی می شود.
- روند بهبودی از طریق مقیاس های سنجش متفاوت روان شناختی ارزیابی می شود.
- بيماران برای پایداری اثرات درمانی تقریبا باید ۵ تا ۱۲ ماه که زمان آن بین بیماران متفاوت است، تحمل نمايند.
- دوره درمان نگهدارنده، معمولا نصف دوره اولیه اجرا خواهد شد.
- طول درمان بسته به پروتکل به کار گرفته شده متفاوت است.
- در برخی بیماری ها مثل اختلال وسواس کاهش علائم اختلال در هفته سوم ظاهر می شود.
مسئول واحد: کارشناس ارشد روانشناسی و تکنسین خبره r.TMS خانم نازنین حسینی
ساعت حضور: همه روزه به جزء روزهای تعطیل از ساعت ۸:۰۰ صبح الی ۱۴:۰۰ با تعیین وقت قبلی
