اچ آی وی یک بیماری عفونی است که اغلب مردم آن را با نام ایدز میشناسند، در حالی که ایدز تنها مرحله انتهایی از بیماری اچ آی وی است، که اگر فرد به موقع و صحیح تحت مراقبت و درمان قرار گیرد، ممکن است تا آخر عمر اتفاق نیفتد. از آنجا که اچ آی وی یک بیماری عفونی است، بهتر است برای شناخت آن، در ابتدا با سیستم ایمنی بدن انسان آشنا شوید.
آشنایی با سیستم ایمنی بدن
دربدن ما، سیستم ایمنی وجود دارد که وظیفه اش محافظت از بدن در برابر هر عامل بیگانه ایی است که وارد بدن انسان میشود. گلبولهای سفید یکی از اجزاء اصلی سیستم ایمنی بدن هستند.

آشنایی با بیماریهای عفونی:

بیماریهای عفونی، بیماریهایی هستند که به علت ورود یک عامل بیماری زا به بدن ایجاد میشوند.
عامل بیماری زا وارد بدن شده و موجب آزردگی قسمتی از بدن میشود. سیستم ایمنی نیز علیه این دشمن شروع به فعالیت میکند. این جنگی که بین عامل بیماری زا و سربازهای دفاعی بدن اتفاق میافتد
علائمی را ایجاد میکند که به کمک آن علائم میتوانیم بیماری را تشخیص دهیم. پس اگر بخواهیم هر بیماری عفونی را بشناسیم، باید بدانیم چه عاملی بیماری را ایجاد میکند، این عامل چگونه وارد بدن می شود و بعد از ورود به بدن چه اتفاقی میافتد.

عامل ايجاد عفونت اچ آي وي چيست؟
عامل ایجاد بیماری اچ آی وی نیز یک نوع ویروس به نام HIV ( ویروس نقص ایمنی انسان) است سلول زنده ایی که ویروس      اچ آی وی در آن زنده می ماند، گلبول سفید است .
گلبولهای سفید در خون و ترشحات بدن وجود دارند و خارج از بدن در مدت کوتاهی از بین می روند. بنابراین ویروس اچ آی وی نیز در خارج از بدن در مدت کوتاهی از بین می رود. حرارت، الکل و مواد ضدعفونی کننده(مانند وایتکس) به راحتی میتوانند باعث از بین رفتن ویروس شوند.

راه انتقال اچ آی وی
همانطور که اشاره شد مقصد ویروس HIV در بدن، گلبولهای سفید خون هستند؛ پس مسلماً ویروس از راهی به بدن وارد می شود که بتواند به گلبولهای سفید دسترسی داشته باشد. چون ویروس فقط داخل گلبول سفید زنده می ماند، پس تنها از راهی منتقل میشود که گلبول سفید منتقل شود. گلبول سفید هم فقط در خون و ترشحات بدن وجود دارد پس ویروس هم فقط از راهی میتواند وارد شود که خون و ترشحات محتوای ویروس به خون یا مخاط بدن فرد دیگری وارد شود. به این ترتیب ویروس اچ آی وی از ۳ راه اصلی زیر میتواند وارد بدن انسان شود:
1. تزریق خون و فرآوردههای خونی  2 . تماس جنسی  3.  از طریق مادرآلوده به کودک

راههایی که ویروس اچ آی وی از طریق آنها منتقل نمیشود:

از آنجا که ویروس اچ آی وی تنها در گلبولهای سفید قادر به ادامه حیات است؛ لذا تنها از طریقی منتقل می شود که گلبول سفید منتقل شود.
گلبول سفید هم فقط در خون و ترشحات جنسی است؛ پس همانطور که میکروب بیماریهای اسهالی از طریق تنفس منتقل نمی شود؛ ویروس اچ آی وی نیز از طریق تماس های عادی ذیل منتقل نمی شود.

کار کردن با یکدیگر وزندگی دسته جمعی، هم صحبت شدن و معاشرتهای اجتماعی یا تماس روزمره با افراد آلوده مانند همسفر بودن، همکلاس بودن، نشستن در کنار یکدیگر از روابط عادی اجتماعی مثل سوار شدن در اتوبوس و تاکسی و استفاده از تلفنهای عمومی غذا خوردن، آشامیدن و یا استفاده از قاشق و چنگال، لیوان و وسایل و ظروف غذاخوری ،  اشک و بزاق ،‌ از راه هوا (عطسه و سرفه) استفاده از سرویسهای بهداشتی مشترک مثل حمام، توالت و استخرهای مشترک.

علائم عفونت اچ آي وي
در بیماریهای عفونی وقتی میکروبی وارد بدن می شود، چون باعث آزردگی قسمتی از بدن می شود، سیستم ایمنی برای دفاع از بدن به مبارزه با میکروب اقدام می کند. این آزردگی و یا واکنش سیستم ایمنی باعث میشود علایمی ایجاد شود.

اگرچه همه علائم بیماریهای عفونی، مربوط به تخریب بدن توسط میکروب نیست. وقتی میکروب وارد بدن میشود،سیستم ایمنی آن را به عنوان دشمن می شناسد و برای از بین بردنش با میکروب وارد جنگ می شود. مانند ارتش یک کشور که به جنگ دشمن می رود. سیستم ایمنی برای مقابله با میکروبها موادی ترشح می کند که باعث ایجاد علائمی می شود؛ به عنوان مثال در سرماخوردگی سیستم ایمنی ماده ای به نام هیستامین ترشح می کند که خودش باعث آبریزش بینی و … می شود.

ویروس اچ آی وی در گلبول سفید جایگزین می شود و بااستفاده از امکانات گلبول سفید رشد و تکثیر می کند؛ به این ترتیب تا زمانی که گلبول سفید توان کافی داشته باشد ضمن آنکه به وظایف خود در دفاع از بدن عمل می کند، امکانات لازم برای زنده ماندن و تکثیر ویروس اچ آی وی را در اختیار ویروس قرار می دهد. در این شرایط هیچ علامتی وجود ندارد.

اگر به هر دلیلی تعداد ویروس زیاد شود، توان گلبول سفید بیشتر صرف تغذیه ویروس شده و برای عملکرد توان آن  کاهش می یابد و به تدریج نمی تواند به صورت شایسته از بدن در مقابل سایر میکروبها دفاع کند.

با افزایش ویروسها ،گلبولهای سفید مجبور می شوند همه توان خود را صرف تغذیه ویروس کرده و دیگر برای انجام وظایف خود رمقی ندارند. همانطور که اشاره شد وظیفه گلبولهای سفید، مقابله با میکروبها است. وقتی گلبول سفید رمق ندارد، اگر میکروب دیگری به بدن وارد گردد بدن قادر به هیچ عکس العملی نیست و آن میکروب میتواند انسان را از پا درآورد.

دراصل وقتی کارآئی گلبولهای سفید کاهش پیدا می کند، تمام میکروبهایی که در حالت عادی، بیماریهای ساده ای ایجاد می کردند و خیلی زود برطرف می شدند، می توانند عفونتهای شدیدی ایجاد کنند. به این مرحله در اصطلاح “ایدز” می گویند. پس ایدز زمانی است که به دلیل عفونت اچ آی وی گلبولهای سفید توان مقابله با بقیه میکروبها را ندارند و بدن در مقابل سایر عوامل بیماریزا بی دفاع می شود، علامتی هم که دیده می شود علامت سایر میکروبها است. اما اگر فرد تحت مراقبت و درمان قرارگیرد ممکن است این اتفاق هرگز رخ ندهد.

از زمان ورود ویروس اچ آی وی به بدن انسان سه مرحله زیر وجود دارد:

درمان بیماری اچ آی وی:
تاکنون داروی موثری که بتواند ویروس را کامل از بین ببرد وجود ندارد. اما داروهای مناسبی وجود دارند که می توانند تعداد ویروس درخون را به شدت کم کرده و مانع پدید آمدن علایم مرحله ایدز شوند. در کنار این داروها فرد باید تحت مراقبت قرار گیرد تا عواملی که باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی اش می شود نیز از بین برود.مراقبت مستمر افراد مبتلا به اچ آی وی و درمان به موقع عفونتها و بیماریهای دیگر می تواند در به تعویق انداختن مرحله بیماری بسیار موثر باشد.

پیشگیری از ابتلاء به اچ آی وی
مانند همه بیماریهای عفونی یکی از روشهای پیشگیری، مانع شدن ورود ویروس به بدن فرد است. استفاده ازسرنگهای یکبار مصرف در تزریق و کاندوم در روابط جنسی می تواند از راههای اصلی پیشگیری از انتقال بیماری باشد. اما همانطور که اشاره شد، یکی دیگر از روشهای مهم پیشگیری از ابتلا به اچ آی وی، درمان افراد مبتلا است. دارو با کاهش ویروس در خون و ترشحات منجر می شود که حتی درصورت تماس اتفاقی با خون و ترشحات این افراد، ویروسی برای انتقال وجود نداشته باشد.علیرغم اینکه اچ آی وی مخصوص گروه خاصی نیست؛ بدیهی است هر کسی که بیشتر با خون و ترشحات جنسی سروکار داشته باشد، بیشتر احتمال دارد با ویروس در تماس بوده و به بیماری اچ آی وی مبتلا شود،

افرادي كه بيشتر در معرض ابتلاء هستند :

• کسانی که با سرنگ و سرسوزنهای مشترک تزریق می کنند.
• کسانی که روابط جنسی دارند و از کاندوم استفاده نمی کنند؛ خصوصاً اگر روابط جنسی با افرادی باشد که احتمال ابتلاء بیشتری دارند.
• اگر فرد بیماری مقاربتی داشته باشد با احتمال بیشتری ممکن است در روابط جنسی به عفونت اچ آی وی مبتلا شود.
• نوزادان مادران مبتلا به اچ ای وی نیز ، اگر مادر تحت درمان نباشد ، ممکن است مبتلا شود.

به همين دليل  هرگونه اقدامی که مانع تماس خون و ترشحات جنسی افراد با هم شود، میتواند احتمال ابتلا به اچ آی وی راکاهش دهد.

پس :

• افراد در روابط جنسی از کاندوم استفاده کنند؛ خصوصاً اگر روابط جنسی با افرادی باشد که احتمال ابتلاء بیشتری دارند.
• اگر فرد بیماری مقاربتی دارد سریعاً برای درمان آن اقدام کند.
• با درمان به موقع مادران باردار می توان مانع ابتلا کودک شد، لذا مادران باردار، برای اچ آی وی آزمایش شوند و اگر مبتلا به اچ آی وی هستند تحت درمان قرار گرفته و به نوزاد خود شیر ندهند.

شاد و سربلند باشید.

تهیه و تنظیم :
(سمیرا بروجردی) سوپروایزر کنترل عفونت ( اعظم باقری ) سوپروایزر آموزشی – پاییز ۱۴۰۱