مسئول : خانم نازنین حسین

سمت: تکنسین rTMS

سابقه کار: یکسال و شش ماه

۱۰۶

Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation (r.TMS)  تحریک مکرر مغناطیسی مغز از روی جمجه

تاریخچه  r.TMS

تحریک مغناطیسی مغز از روی جمجه در اواسط دهه ی ۱۹۸۰ به عنوان یک ابزار درمانی و تشخیصی توسط بارکر و همکاران معرفی شد.

تکنیک r.TMS در ابتدا به منظور بررسی مسیرهای حرکتی مرکزی و تحریک­پذیری قشر حزکتی مغز به کار برده شده است. این تکنیک یک شیوه ی بی خطر و غیر تهاجمی برای تحریک قشر مغز است که نیاز به بیهوشی نداشته و هیچگونه عارضه ای ندارد. لازم به ذکر است که دستگاه r.TMS دارای تاییدیه از سوی سازمان غذا داروی آمریکا ( FDA) می باشد. r.TMS دارای کاربردهای مختلفی است. این تکنیک در زمینه های تخصصی مختلفی مانند نورولوژی، صرع شناسی، روانپزشکی، طب فیزیک، توانبخشی کاریرد تشخیصی ودرمانی دارد. به عنوان مثال: برخی از کاربرد های r.TMS عبارتست از: درمان اختلالات افسردگی، وسواس فکری- عملی، عوارض روانی ناشی از استرس­های شدید مانند موج گرفتگی و PTSD  و …، پارکینسون، اسکیزوفرنیا ( علائم منفی و توهم شنیداری)، حملات ترس، اختلال دو قطبی، اختلالات نورواوژیک مثل دردهای مزمن، میگرن، صرع سکته مغزی و اختلالات داخلی نظیر وزوز گوش مقاوم به درمان و … می باشد.

درمان r.TMS چیست؟

اصطلاح r.TMS به معنا تحریک مکرر مغناطیسی مغز از روی جمجمه می باشد و به روشی غیر تهاجمی جهت تحریک مغز اطلاق می شود که براساس الکترومغناطیسیس توسط یک سیم پیچ عایق صورت میگیرد. این سیم­پیچ ( Coil) روی پوست سر و نقطه ای مطابق بر ناحیه ای از مغز که در ایجاد علائم روانپزشکی یا عصبی دخیل است قرار می گیرد. کویل پالس­های مغناطیس کوتاه­مدتی را ایجاد می کند که هر پالس مغناطیسی به سهولت و بدون درد از پوست سر و باعث جریانی در سلول های عصبی مورد نظر می شود که نتیجه آن تنظیم جریان خون، نقل و انتقالات واسطه های شیمایی( نوروتر انسمیتر) در مغز و ترمیم سلول­های مناطق آسیب دیده است. به  عبارت دیگر r.TMSدرمانی، توسط پالس های مغناطیسی بر روی غعالیت الکتریکی مغز تاثیرگزار است. این پالس های مغناطیسی بر روی فعالیت الکتریکی مغز تاثیرگذار است. این پالس های مغناطیسی به طوری بی خطر و همچنین بدون هیچ گونه دردی پس از عبور از استخوان سر و پوست سر در نورون های هدف جریانی را القا می کند که بر اساس پارامترهای مغناطیسی القا شده به نورون ها، این جریان ها  می تواند اثرات برانگیزاننده ای (مانند موارد استفاده در بیمارهای افسردگی) یا اثرات بازدارنده(مانند موارد استفاده در بیماری های اضطرابی) داشته باشد.

r.TMS چه زمانی مورد استفاده قرار می گیرد؟

 در بیماران افسرده ای که به یک دوره درمان دارویی یا روان درمانی پاسخ مناسبی نداده اند،‌ r.TMS می تواند به عنوان درمان کمکی تجویز شود. اثربخشی این روش در سایر اختلالات روانپزشکی مانند اختلال وسواسی، اختلالات اضطرابی و توهمات شنیداری،‌ علائم منفی بیماری اسکیزوفرینا که به درمان دارویی مقاوم بوده اند در مقالات متعددی تایید شده است. حیطه اثربخشی r.TMS در سایر حوزه های نورولوژیک نیز  در دست تحقیق و بررسی است مانند نارسائی عروق خونی در مغز و بیماری پارکینسون و …

فرایند درمان با r.TMS

این روش درمانی در بیماران سرپایی و بستری قابل اجرا می باشد و به صورت جلسات درمانی متعددی تجویز می شود که به طور خلاصه می توان گفت که عمدتا درمان r.TMS شامل دو مرحله درمانی می باشد:

• مرحله فعال که مشتمل بر ۲۰ تا ۳۰ جلسه ی درمانی که ۲ الی ۳ هفته به طول می انجامد.
• درمان نگهدارنده که می تواند به مدت ۵- ۱۲ ماه هر هفته یا ده روز یکبار بسته به وضعیت بیمار انجام شود.

قدم اول:آگاه سازی بیمار در زمینه ی این اثرات این شیوه درمانی است.

قدم دوم:جلسات r.TMS بر اساس نتایج تست و ارزیابی روانپزشک تعیین می شودو این جلسات توسط درمانگر r.TMS و تحت نظارت یک روانپزشک انجام می گیرد. در هر جلسه درمانی، بیمار بر روی صندلی طراحی شده برای این امر( شباهت با یونین دندانپزشکی دارد) م ینشیند. با توجه به میدان مغناطیسی از بیمار خواسته می شود که قبل از شروع فرآیند درمانی کلیه اشیاء حساس به مغناطسی( مانند کارت های اعتباری، کلیه جواهراتناحیه سر و گردن ) را از خود دور کند. در صورت امکان به وی محافظ شنوایی (پدهای داخل گوش) داده می شود تا از صدای پالس ایجاد شده یا امواج مغناطیسی دچار آسیب احتمالی نگردد. اپراتور سر بیمار را در وضعیت مناسبی قرار می دهد و اقدام به اندازه گیری پارامترهای کویل دستگاه بر روی منطقه ی مورد نظر مغز مشخص شود. سپس شروع به آستانه ی حرکتی ( Motor Threshold) بیمار نموده که عبارت است از حداقل قدرت مغناطیسی مورد نیاز جهت ایجاد انقباض در دست بیمار که از فردی به فرد دیگر فرق می کند. این عمل با تنظیم دستگاه جهت تولید تک پالس ( Single Pulse ) صورت می گیرد. تعیین آستانه ی حرکتی روانپزشک را قادر می سازد تا برنامه ی درمانی مختص هر فرد را طرح ریزی نماید تابیمار میزان مناسبی از انرژی مغناطیسی را دریافت کند نه بیشتر از حد نیاز و نه کمتر از ایجاد اثرات درمانی.

قدم سوم:تعامل بیمار، بیماران به راحتی می توانند هر گونه سوال یا نگرانی که نسبت به وضعیت خود دارند را بازگو کنند. ما بیماران را تشویق می کنیم که چگونه می توانند در جریان انجام r.TMS احساس آرامش بیشتری نمائید. پس از انجام هر جلسه درمانی یا پس از چند جلسه درمان حالت روانی بیمار در پرونده وی ثبت گردیده و به اطلاع پزشک معالج می رسد.

چه زمانی نتایج درمان ظاهر می شود؟

در بیماری افسردگی به طور معمول نتایج بعد از دو هفته ( ۱۰ جلسه) به دست می آید. اما در برخی از بیماری ها  ممکن است که کاهش علائم اختلال در هفته ی سوم ظاهر شود در جریان درمان وضعیت بیمار به طور مداوم ارزیابی می شود. روند بهبودی از طریق مقیاس های سنجش متفاوت روان شناختی ارزیابی می شود. بیماران برای پایداری اثرات درمانی تقریبا باید ۵ تا ۱۲ ماه زمان آن بین بیماران، متفاوت است. دوره ی درمان نگهدارنده، معمولا نصف دوره ی اولیه اجرا خواهد شد. در سایر موارد( وسواس، توهم، اضطراب، وزوز گوش مقاوم به درمان و … ) طوا درمان بسته به پروتکل به کار گرفته شده متفاوت است.

مزایای r.TMSدرمانی

• تنظیم جریان خون مغز در نقاط مورد نظر و ترمیم سلول های آسیب دیده.
• نظم بخشی به نقل وانتقالات واسطه های شیمیایی در مغز که در فعالیت های روانی- حرکتی موثر می باشد.
• ترمیم سلول های آسیب دیده( مانند سلول هایی که در بیماری های پارکینسون و آلزایمر یا نورون های بینایی در موارد آب سیاه و همچنین نورون های که بر اثر مواد مختلفی از جمله تحت تاثیر استفاده از موادی مانند مت آمفتامین ( شیشه) آسیب دیده اند.
• توضیح آنکه مصرف مکت آ مفتامین ابتدا موجب اختلال جریان خون و ضایعات عروقی بخصوص در ناحیه ی فرونتال و پر فرونتال ( پیشانی و قبل از پیشانی) مغز که مرکز اراده، تصمیم گیری، استدلال، تفکر انتزاعی و ارزیابی نتایج اعمال ما می باشد و در نهایت موجب آسیب سلولی و حتی مرگ سلولی خواهد شد.
• اثردهی قابل توجه ( با توجه به نتایج پژوهش های بالینی، تاثیر TMS درمانی همانند دارودرمانی و شوک درمانی است.
• بدون عوارض جانبی یا حداقل با عوارض جانبی بی خطر و زودگذر که قابل ذکر نمی باشد (به عنوان مثال از متداول ترین این عوارض جانبی م یتوان به یک سردرد خفیف کوتاه مدت اشاره کرد.)

به طور خلاصه مزایای r.TMS به قرار زیر است:

• به وجود آمدن اثرات درمانی سریع
• این درمان غیر تهاجمی
• درمان به صورت سرپایی انجام می گیرد و نیاز به بستری ندارد.
• امکان اثردهی درمانی برای افراد مقاوم به درمان
• تاثیرات قابل توجه در درمان افسردگی شدید و همچنین اختلالات دوقطبی
• پارامتر درمان برای هر بیمار متفاوت است و پروتکل های درمانی براساس تشخیص خاص فرد بیمار انجام می گیرد.